PZL TS-11 Iskra

TS-11 Iskra

PZL TS-11 Iskra - w związku z przezbrojeniem w latach 50 lotnictwa myśliwskiego na samoloty odrzutowe, zaistniało zapotrzebowanie na odrzutowe samoloty szkolno-treningowe. Pierwszym odrzutowcem polskiej konstrukcji był TS-11 "Iskra" zaprojektowany pod kierunkiem inż. T. Sołtyka. Pierwszy prototyp został oblatany 5 II 1960r. przez inż. A. Abłamowicza. Dwa kolejne, wyposażone już w uzbrojenie, prototypy zostały oblatane w marcu i lipcu 1961r. Samolot wykazywał dobre osiągi, uwagę zwracała łatwość obsługi naziemnej, toteż szybko rozpoczęto produkcję seryjną w zakładach WSK-Mielec. Pierwsze "Iskry" trafiły do jednostek w 1963r.

• TS-11 "Iskra bis" - samolot szkolno-treningowy z 1964r. dwumiejscowy, Zbudowano łącznie 400 egzemplarzy. Wersja ta jest do dziś podstawowym samolotem do szkolenia pilotów myśliwskich i myśliwsko-szturmowych. Zyskała sobie opinię jednego z najlepszych samolotów szkolno-treningowych świata. Na "Iskrze bis" ustanowiono na nim wiele rekordów międzynarodowych:
  

  - 2 IX 1964 - 715,7 km/h w obwodzie zamkniętym 100 km,
  - 24 IX 1964 - 730 km/h w obwodzie zamkniętym 500 km
  - 26 IX 1964 - 839 km/h na bazie 15/25 km.

  W 1975 lotnictwo Indii zakupiło 50 samolotów tego typu.

• TS-11 "Iskra bis B" - samolot szturmowy z 1969r. Prototyp tej wersji, oznaczony TS-11 "Iskra 100", został oblatany w czerwcu 1968r. Samolot jest uzbrojony w 1 działko kal. 23 mm, 8 pocisków rakietowych, bomby o masie 100 kg oraz zasobniki z 2 k.m. podwieszone pod skrzydłami.

• TS-11 "Iskra bis C" - samolot rozpoznania i korygowania ognia artylerii z 1970r. Prototyp oznaczony TS-11 "Iskra 200 Art" został oblatany w 1971. Samolot został wyposażony w 3 kamery fotograficzne AFA-39 i urządzenia identyfikacyjne.

• 
  TS-11 "Iskra bis D" - samolot szkolno-bojowy z 1974r; dwumiejscowy. Prototyp oznaczony
  
  TS-11 "Iskra 200 SB" oblatano we wrześniu 1973. Uzbrojenie stanowiło 16 niekierowanych pocisków rakietowych oraz bomby o masie 200 kg.

• TS-11 "Iskra bis DF" - samolot szkolno-rozpoznawczy z 1974; dwumiejscowy; odmiana jednomiejscowa rozpoznawczo-szturmowa z 1972r. nosiła oznaczenie TS-11 "Iskra 200 BR". Uzbrojenie: 1 działko kal. 23 mm, 8 niekierowanych pocisków rakietowych, bomby o masie 100 kg.

"Iskry" w różnych wersjach używane są w Polsce do dnia dzisiejszego, choć coraz bardziej pilna staje się ich wymiana na nowocześniejsze samoloty. W pozostałych krajach byłego Układu Warszawskiego podstawowy sprzęt szkolny stanowiły samoloty Aero L-29 "Delfin", które wygrały w rywalizacji z polską konstrukcją. Oprócz Polski "Iskry" wykorzystywane są przez lotnictwo indyjskie. Część wycofanych z eksploatacji TS-11 sprzedano za granicę, m.in. do USA, gdzie biorą udział w pokazach lotniczych. Samoloty tego typu były produkowane w WSK-Mielec aż do 1987r.

Konstrukcja: metalowa, jedno- lub dwumiejscowy jednosilnikowy dolnopłat wolnonośny. Podwozie trójpodporowe wciągane w locie. Napęd stanowił turbinowy silnik odrzutowy:

• pierwszy prototyp: Viper 8 o ciągu 7,80 daN (795 kG)

• pozostałe prototypy i samoloty seryjne do 1967r.: HO-10 o ciągu 7,84 daN (800 kG)

• od 1967r. do 1969r.: SO-1 o ciągu 9,80 daN (1000 kG).

• od 1969r.: SO-3 o ciągu 10,80 daN (1100 kG), później zmienione na silniki SO-3W o przedłużonym resursie.

Uzbrojenie- jw.

Dane techniczne (TS-11 "Iskra bis D"):